ต่อไป »

[ปีศาจลายคราม]

เข้า Facebook ไปดูแผ่นเสียงทีไร รู้สึกเหมือนไปตอนที่ "ตลาดวาย" แล้วทุกที คือเวลาได้ผ่านไปแล้วหลายชั่วโมง หรือบางทีก็ผ่านไปเป็นวันหรือสองวัน นับตั้งแต่ที่ผู้ขายเริ่มลงขายแผ่นเสียง แล้วทีนี้จะเหลืออะไรให้ซื้อล่ะครับ คนที่เข้าไปดูแต่เนิ่น ๆ ก็มีโอกาสได้ซื้อได้จับจองแผ่นที่ตัวเองต้องการก่อนใคร ไม่ได้เข้า Facebook บ่อย ๆ (อย่างผม) ก็เสียโอกาสอย่างนี้แหละครับ แต่ก็ช่างมันเถอะ... เรื่องนี้แล้วแต่ดวง คิดเสียว่า ก็ดี ไม่เปลืองตังค์ครับ 5555

[ปีศาจลายคราม]

ช่วงวันหยุดยาวที่ผ่านมา ผมไปอ่านเจอข้อความที่ใดสักแห่ง ระบุทำนองว่า ต่อให้หัวเข็มราคาเป็นแสน ๆ ถ้าแผ่นเสียงบันทึกเสียงมาไม่ดีก็เปล่าประโยชน์...

ใช่ครับ โดยหลักการควรจะเป็นอย่างนั้น คือ แผ่นดี อุปกรณ์เยี่ยม เสียงที่ได้ก็ย่อมต้องดี ถึงได้เกิดมีพวกแผ่นเสียง audiophile สารพัดแนว (แต่ส่วนใหญ่เป็นพวกเพลงพ๊อพ แจ๊สส์ และคลาสสิก) สารพัด label สารพัดค่าย สารพัดสังกัดทุกวันนี้ไงครับ แต่อย่างไรก็ดี ผมเชื่อว่าในการบันทึกแผ่นเสียงโดยทั่วไป วิศวกรบันทึกแผ่น producer และบุคลากรที่เกี่ยวข้องคงต้องใช้ความสามารถอย่างดีที่สุดของพวกเขาในการผลิตแผ่นเสียงที่มีคุณภาพดีออกมา แต่จะดีแค่ไหนนั้น มันมีปัจจัยและพารามิเตอร์กำหนดหลายอย่าง บ่อยครั้งเพลงดี แต่โชคร้าย คุณภาพการบันทึกเสียงไม่ดี ก็มีให้เห็นถมไป (ไม่ใช่ว่าเขาตั้งใจบันทึกมาไม่ดี) กระนั้น เพลงที่ดี ต่อให้บันทึกเสียงมาไม่ดี ยังไงก็ยังมีคนอยากฟัง...

ตรงกันข้าม แผ่นเสียงที่บันทึกมาดีเยี่ยมในระดับ audiophile แต่เป็นเพลงอะไรก็ไม่รู้ที่เป็นแนวที่เราไม่รู้จักและไม่ชอบฟัง เสียงดีจริง แต่เราจะซื้อเก็บไว้ฟังหรือ

ผมคนหนึ่งล่ะครับที่ไม่เก็บแผ่นพวกนี้ -- แผ่นที่บันทึกเสียงดี เป็นแผ่น audiophile แต่ไม่ใช่แนวที่ผมชอบ -- เคยหลงทาง "บ้า" อยู่พักหนึ่ง แต่นานมาแล้ว ในที่สุดก็ขายแผ่นพวกนี้ทิ้งหมด เช่น แผ่นอะไรไม่ทราบ จำชื่อไม่ได้แล้ว เป็นพวกเพลงแจ๊สส์เล่นในบาร์ มีเสียงแก้วเหล้าชนกัน ไม่รู้จะเก็บไว้ทำไม เพราะผมไม่ชอบเพลงแจ๊สส์ พวกบลูส์ผมก็ไม่ชอบ ต่อให้บันทึกเสียงดีขนาดไหน ผมก็ไม่เอา แต่ถ้าเป็นเพลงที่ชอบที่รู้จัก ต่อให้บันทึกเสียงมาไม่ดี ผมเจอผมก็เก็บ เพราะเชื่อว่าเครื่องเล่นดี หัวเข็มดี ก็สามารถดึงเสียงที่อยู่ในร่องออกมาได้อย่างดีที่สุดเท่าที่มันทำได้ แค่นั้นจบครับ

[ปีศาจลายคราม]

ยุค 1990s นักฟังเพลงและนักสะสมเพลง (แผ่นเสียง, ซีดี) ต่างก็ทราบกันดีว่าเป็นยุคทองของซีดี ตลาดเพลงส่วนใหญ่เป็นของซีดี ร้านค้าก็ขายแต่ซีดี และแทบไม่มีที่ยืนให้แผ่นเสียง ใคร ๆ ในสมัยนั้นต่างพากันคิดว่าแผ่นเสียงคงจอดไม่ต้องแจว ไปต่อไม่ได้แล้ว...

ยุคนั้นผมชอบอ่านคอลัมน์ถาม-ตอบในหนังสือ (นิตยสาร) เครื่องเสียงฉบับหนึ่ง ซึ่งมักจะมีคนอ่านหรือคนเล่นเครื่องเสียงเขียนจดหมายไปถามบรรณาธิการเกี่ยวกับเครื่องเสียงกัน มีคนหนึ่งถามบรรณาธิการว่าเขาอยากจะเล่นแผ่นเสียง และยังมีแผ่นเสียงให้เล่นอยู่ไหม? บรรณาธิการก็ตอบว่ายังมีให้เล่นแน่นอน ทั้งเครื่องและแผ่นเสียง ยิ่งถ้ายอมลงทุนกับแผ่นเสียงที่ผลิตใหม่ (แผ่น 180 กรัม แผ่นรีอิชชู่) นะ (คนเล่น) จะไปได้สวยเลย...

จากคำตอบของผู้ตอบ วิเคราะห์ในมุมมองของนักเล่น audiophile ได้ว่า จะเล่นแผ่นเสียงให้ได้ดี ต้องยอมลงทุน (ใช้เงิน) โดยเฉพาะกับแผ่นที่ผลิตใหม่ แผ่นรีอิชชู่ ซึ่งราคาก็ว่ากันเป็นหลักพันขึ้นไป จะพันกว่า สองพัน หรือกี่พันก็แล้วแต่ ถ้าซื้อมาแล้ว เก็บกันได้เป็นร้อยปี คนฟังและหรือเจ้าของแผ่นจะตายเสียก่อน (ทั้งฮาทั้งเรื่องจริง ) แผ่นเสียงเก่าที่ผมเก็บอยู่ส่วนใหญ่ก็มีอายุ 40-50 ปีขึ้นไป สภาพยังดีอยู่ แผ่นเสียงเป็นอะไรที่คนทั่วไปมองว่าแพงและสิ้นเปลือง แต่เป็นสื่อเก็บดนตรีที่ถาวรและยั่งยืน ขอเพียงแต่ดูแลรักษามันไว้ให้ดีก็พอครับ

[ปีศาจลายคราม]

ประเทศญี่ปุ่นเคยโดนมหันตภัยสึนามิ (tsunami) เล่นงานหลายครั้ง ซึ่งแต่ละครั้งก็ได้สร้างความเสียหายให้แก่ทรัพย์สินทั้งของส่วนบุคคลและของรัฐ ตลอดจนชีวิตของประชาชนไม่มากก็น้อย และสึนามิครั้งรุนแรงครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ของประเทศญี่ปุ่นเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 11 มีนาคม 2011 หรือ พ.ศ. 2554 ซึ่งเป็นปีที่เกิดน้ำท่วมใหญ่ในบ้านเราในสมัยที่ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร เป็นนายกรัฐมนตรี

จากคลิปวีดิโอตามลิงค์ข้างล่างนี้โดย YouTube เมื่อเห็นกองทัพมวลน้ำมหึมาที่กวาดเอารถยนต์และรถบรรทุกให้ลอยไปเหมือนรถเด็กเล่น อีกทั้งยังดันบ้านเรือนที่ดูแข็งแรงให้พังพินาศย่อยยับได้ ผมรู้สึกสลดใจ และจินตนาการไปว่า บางบ้านหรืออาจจะหลายบ้านที่เขาเล่นแผ่นเสียงและเก็บแผ่นเสียงไว้ เมื่อเกิดสึนามิ แผ่นเสียงเหล่านั้นคงถูกสึนามิพัดเสียหายกลายเป็นขยะ ผมเชื่อว่าแผ่นเสียงจำนวนไม่น้อยในประเทศญี่ปุ่นต้องเสียหายและสูญเสียไปเพราะสึนามิครับ

https://www.youtube.com/watch?v=ULCheNmNxYI

[ปีศาจลายคราม]

ย้อนไปอ่านสองกระทู้ก่อน กระทู้แรกผมลงท้ายว่าแผ่นเสียงคือสื่อเก็บดนตรีที่ถาวรและยั่งยืน ขอเพียงแต่รักษามันไว้ให้ดี ส่วนกระทู้ต่อมาผมพูดถึงสึนามิที่คงจะสร้างความเสียหายให้แก่แผ่นเสียงที่เก็บไว้ตามบ้านเรือนของคนญี่ปุ่นที่โดนสึนามิถล่ม...

โอมเพี้ยง... ขอสึนามิจงอย่าได้มาเยือนกรุงเทพก็แล้วกันนะครับ

[ปีศาจลายคราม]

เคยรับทราบข้อมูลมาว่า แผ่นเสียงร่องที่อยู่รอบนอกจะมีคุณภาพเสียงดีกว่าร่องที่อยู่ด้านใน ยิ่งใกล้ label เท่าไร คุณภาพเสียงก็ยิ่งแย่ลงเท่านั้น เพราะร่องมันบีบอัดเล็กลง ผมก็ลองนั่งฟังอย่างตั้งใจ ถ้าจะให้บอกว่ามันเป็นอย่างที่เขาว่ามั้ย ผมว่าก็เป็นนะครับ รู้สึกได้ ไม่เช่นนั้นคงไม่มีคนพยายามออกแบบโทนอาร์มให้มีความยาวขนาดต่าง ๆ หรอก คือ ยิ่งยาวมาก เสียงเพี้ยนร่องใน ๆ ยิ่งลดลง โทนอาร์มความยาว 9 นิ้ว กับโทนอาร์ม 12 นิ้ว ให้คุณภาพเสียงต่างกัน ราคาก็มักจะต่างกัน คือ ยาวกว่า ย่อมแพงกว่า โทนอาร์มที่เดินเป็นเส้นตรง หรือ linear tracking tonearm เช่น Eminent Technology 2 เหล่านี้ ล้วนถูกสร้างขึ้นเพื่อจัดการกับปัญหาความเพี้ยนจากร่องเสียงด้านใน แต่ในความเป็นจริงไม่อาจจัดการกับความเพี้ยนของร่องในสุดได้ 100% บางท่านอาจจะเคยได้ยินเสียงบ่นจากเพื่อนที่เล่นแผ่นเสียงด้วยกันว่า เสียงมักจะแตกพร่า เมื่ออาร์มขยับเข้าไปร่องในของแผ่นเสียง นั่นแสดงว่าเสียงได้เกิดความพร่าเพี้ยนขึ้นแล้ว ถ้าเซ็ตอัพหัวเข็มไว้อย่างถูกต้องก็ไม่น่าจะกังวล เพราะเป็นข้อจำกัดของโทนอาร์มขนาดสั้น จนกว่าจะได้เครื่องเล่นใหม่และหรืออาร์มใหม่ที่มีคุณสมบัติเหนือกว่าของเดิม ก็จะได้เสียงที่มีคุณภาพยิ่งขึ้น (ตามราคาที่จ่าย) ขอสรุปตรงนี้ว่า ทุกครั้งที่ฟังแผ่นเสียง เราฟังเพลง ไม่ได้ฟังเครื่อง ข้อบกพร่องอาจมีบ้างในทุกเครื่อง ไม่มีอะไรในโลกสมบูรณ์ 100% ลืม ๆ มันเสียบ้าง แล้วปล่อยอารมณ์ไปกับเพลงที่เราฟังครับ

[ปีศาจลายคราม]

ในกระทู้ก่อนผมได้พูดถึงความแตกต่างของคุณภาพเสียงระหว่างร่องนอกกับร่องในของแผ่นเสียงไปโดยคร่าว ๆ แล้ว โดยสรุปคือ ร่องที่อยู่ด้านใน ยิ่งใกล้ label คุณภาพเสียงยิ่งลดลง เพราะร่องจะแคบลงไปเรื่อย ๆ เพลง Hoedown ของ Emerson Lake & Palmer ในอัลบั้มชุด Trilogy เป็นเพลงสุดท้ายในหน้าแรกของแผ่นเสียงและเป็นแทร็คในสุด เมื่อฟังเทียบกับชุดรวมเพลง The Best of Emerson Lake & Palmer ซึ่งเพลง Hoedown ถูกวางเป็นเพลงแรกของหน้าแรก เพลง Hoedown ของชุดรวมเพลงเสียงดีกว่า Hoedown ในชุด Trilogy อย่างเห็นได้ชัด ผมไม่แน่ใจว่าเป็นเรื่องของร่องนอก-ร่องในของแผ่นเสียงหรือเปล่า หรือ material ในอัลบั้มชุด The Best of... อาจถูกนำมารีมาสเตอร์ให้เสียงดีขึ้นก็ได้ จึงเพียงแต่ตั้งไว้ให้เป็นข้อสังเกตเท่านั้นครับ

ปัญหาเรื่องร่องนอก-ร่องในของแผ่นเสียงนี่เป็นเรื่องท้าทายของวิศวกรผลิตแผ่นเสียงและ producer ซึ่งโดยมากหรือโดยทั่วไป ถ้าเป็นการ play safe พวกเขามักจะนำเอาเพลงที่คิดว่าจะฮิตติดตลาดหรือเป็นเพลงเอกของอัลบั้มไปไว้ในร่องแรกของแผ่นเสียง ไม่ว่าจะเป็นหน้าแรกหรือหน้าสองก็ตาม แต่ก็เห็นอยู่บ่อย ๆ ว่ามี producer หรือ engineer บางคนนำเพลงที่ (คิดว่าจะ) ฮิตหรือเพลงที่คนฟังอยากฟังไปไว้ในร่องสุดท้ายของแผ่น มีไม่น้อยนะครับที่ทำอย่างนี้ ลองช่วยกันนึกดู ที่ผมนึกออกตอนนี้ก็อัลบั้มชุด Toto IV อัลบั้มที่ได้รับรางวัล (ไม่แน่ใจว่าเป็นรางวัลแกรมมี่หรือเปล่า) ซึ่งเพลงสุดฮิตที่ใคร ๆ ก็รู้จัก คือ Africa ถูกนำไปวางไว้เป็นเพลงสุดท้ายของอัลบั้มและอยู่ในหน้า 2 หรือหน้า B ของแผ่นเสียง ผมว่าคนจะทำเช่นนี้ได้ มือต้องถึงและเข้าใจจิตวิทยาคนฟังด้วยอีกต่างหาก เพราะการนำเอาเพลงเด่น เพลงดัง ไปไว้ท้ายอัลบั้ม เท่ากับเรียกให้คนฟังต้องฟังเพลงอื่น ๆ ก่อนที่จะไปถึงเพลงที่เป็นไฮไลต์ที่คนฟังอยากฟัง และยิ่งถ้าจัดการให้ร่องในสุดมีปัญหาเรื่องคุณภาพเสียงให้น้อยที่สุด ก็ยิ่งแสดงให้เห็นถึงฝีมือของ engineer และ producer ผู้นั้นด้วยครับ ผมอาจจะมั่วก็ได้ แต่ผมคิดอย่างที่ว่ามานี้ครับ 5555

[ปีศาจลายคราม]

จากกระทู้สองข้อก่อน สรุปได้ว่า แม้แต่แผ่นเสียงเองก็ยังเป็นสื่อดนตรีที่มีข้อจำกัด และไม่ถือว่าดีที่สุดในฟากฝั่งอนาล็อก แล้วอะไรที่เป็นฟอร์แมทที่ดีกว่าแผ่นเสียง? ผมคิดว่าคำตอบคือเทปรีล หรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า reel-to-reel หรือ open reel tape ครับ แต่ถึงแม้จะดีกว่าแผ่นเสียงในแง่คุณภาพเสียงโดยรวมที่ดีกว่า มีความต่อเนื่องลื่นไหลและความเพี้ยนที่ต่ำกว่า เทปรีลก็ยังมีข้อจำกัดบางประการ เช่น ความแพงของเครื่องเล่น เพราะถ้าจะเอาให้เหนือชั้นกว่าหรือกินขาดแผ่นเสียง เครื่องเล่นเทปต้องดี เที่ยงตรง และความเที่ยงตรงมักจะมาพร้อมความแพง ถ้าอยากจะเห็นความเหนือชั้นของไฮไฟ ผมว่าต้องตั้งงบไว้อย่างน้อยสักสองสามแสนจึงจะเห็นเนื้อเห็นหนัง และข้อจำกัดประการต่อมาของเทปคือความ practical หรือการเล่นในทางปฏิบัติ โดยเฉพาะม้วนเทปเพลงที่จำหน่ายกันอยู่นั้น มีไม่มากที่จะให้หาซื้อมาเล่น และราคามักจะแพงถึงแพงมาก เทปอัลบั้มชุดหนึ่งราคาเป็นหลักหมื่น ผมว่าคนจะเล่นเทปรีลได้นี่ นอกจากจะมีใจรัก มีความบ้าพอที่จะเล่นแล้ว ยังจะต้องมีเงินเหลือใช้ด้วย ซึ่งคุณสมบัติประการหลังสุดนี่สำคัญและจำเป็นที่สุด และผมก็กำลังรอมันอยู่ "คงจะมีสักวัน" และหวังว่าวันนั้นคงจะมาถึงครับ 5555

https://www.theverge.com/2015/10/5/9409563/reel-to-reel-tape-retro-audio-trend